خانه پيش‌ساخته
خانه پيش‌ساخته
به گواهی تاریخ شاید بتوان سیاه چادرهای مورد استفاده شده در قبایل و عشایر ملل مختلف را به‌عنوان اولین نمونه‌هاي صنعت پیش‌ساختگی نام برد، ولی در این مقاله قصد تاریخ‌نگاری این صنعت را در دنیا و کشور ایران نداشته و بیشتر نگاهمان به توسعه و بهره‌گیری هر چه بیشتر از این صنعت در زندگی امروزی است.
برای ورود به بحث نیاز است چند تعریف را به‌عنوان مبنای تقسیم‌بندی خود قرار دهیم، گواینکه امکان دارد اين تعریف‌ها و تقسیم‌بندی‌ها از کشوری به کشور دیگر، حتی از گزارشي به مقاله‌اي دیگر تغییر یافته و یکسان نباشد.
این روزها برخی‌ها به محض شنیدن کلمه صنعتی‌سازی به یاد تفاوت وام برخی از شیوه‌هاي ساخت در مسکن مهر مي‌افتند که ابتدا در این مقاله نیز در جایگاه خود بدان پرداخته خواهد شد.
صنعت (Industry): فرآیندی متحدالشکل و یکسان برای خلق محصول یا خدمات را که دارای کیفیت مناسب و یکسان بوده و تحت شرایط مشخص در محلی به نام کارگاه یا کارخانه به‌وجود مي‌آید یا به اصطلاح تولید مي‌گردد، صنعت گویند. به مانند صنعت خودروسازی، صنعت مواد غذایی، صنعت پوشاک- صنعت ساختمان و...
پیش ساخته (Prefabricate): به هر نوع کالا یا خدماتی که به‌صورت آماده برای مصرف در اختیار مشتری نهایی قرار مي‌گیرد، در حالی‌که به‌صورت عرف این کالا بايد طی عملیات اجرایی و به‌صورت تک به تک یا گروهی کوچک برای هر مشتری ایجاد شود پیش‌ساخته گویند.
به عقیده نویسنده، نزدیک‌ترین مثال برای تبیین هر چه بیشتر این موضوع به جز خانه‌هاي پیش‌ساخته رایج، مي‌توان به غذاهای آماده شده و کنسروی در بازار اشاره نمود که مصرف‌کننده پس از خرید نهایی صرفا با عملیات سریع و راحت گرم کردن غذای مورد نظر خود را که در حالت معمول صرف چندین ساعت وقت نیاز به پخت دارد در اختیار خواهد داشت.
با این دو تعریف به بحث اصلی برمی‌گردیم و در تلاش هستیم به خواننده کمک کنیم تا در زندگی امروزی خود از میان انواع گزینه‌ها و پیشنهادات این صنعت بتواند بهترین یا به عبارت بهتر مناسب‌ترین را برای خود انتخاب كند.
کاربری موقت
شاید شما جزو آن دسته افرادی باشید که بنابه اقتضای شغلی خود از کانکس استفاده کرده باشید. دغدغه‌ها و مزایای این رویه برای شما روشن است، سریع آماده بهره‌برداری مي‌شود، ولی برای بهره‌برداری طولانی مدت مناسب نمی‌باشد.
ابعاد کوچک، احساس ایمنی کمتر و محدودیت‌هاي معماری در طبقات و بازشوهاي این وسیله که امروزه پای ثابت کارگاه‌های ساختمانی به هنگام شروع اجرای پروژه مي‌باشد یا در حوادث غیر مترقبه از جمله زلزله و سیل جهت اسکان اولیه حادثه‌دیدگان و بازماندگان استفاده مي‌گردد یا به صورت چرخدار که به اصطلاح (کاروان) گفته مي‌شود و به وسیله خودرو یدک کشیده مي‌شود برای مسافرت‌های چندین روزه استفاده مي‌گردد.
و سرانجام در پاره‌اي مناطق (از جمله کشور ما) که شهرداری‌ها یا سازمان‌ها اجازه ساخت‌وساز به‌ویژه در زمینه‌هاي ییلاقی را نمي‌دهند یک شبه در محل و زمین مالک مستقر و به‌صورت اسکان موقت ویلایی نیز بهره‌برداری مي‌گردد.
کاربری دایم
از صنعت پیش‌ساخته به‌صورت دایم نیز بهره برده مي‌شود که مي‌توان به‌صورت تمام پیش‌ساخته (خانه‌هاي ویلایی چوبی یا فولادی) تا نیم پیش‌ساخته صنعتی که در محل پروژه مونتاژ شده و تبدیل به خانه مي‌شوند و ساخت برخی قطعات به‌صورت صنعتی و پیش‌ساخته نام برد که کار اجرای پروژه‌هاي ساختمانی را تسریع مي‌بخشد نام برد. این قطعات پیش‌ساخته مي‌تواند در بخش فونداسیون، اسکلت یا بخش نازک‌کاری باشد، لذا بخشی از 100 درصد عملیات ساختمان‌سازی به‌صورت پیش‌ساخته و صنعتی مي‌باشد و نه کل آن.
آنچه امروزه در کشور ما و در مسکن مهر به صنعتی‌سازی مطرح مي‌باشد همین بخش بوده که در سیستم‌هاي متنوعی من جمله اسکلت پیچ و مهره‌ای، سیستم قالب فولادی سبک (LSF)، سیستم قالب ماندگارTCF و خانه‌هاي چوبی یا قالب تونلی بتنی نمود دارد، به این منظور که بخش اسکلت و سقف ساختمان‌ها به روش‌های پیش‌ساخته صنعتی در کارخانه یا در محل پروژه ساخته مي‌گردد، ولی در ديگر عملیات تکمیلی یا به روش صنعتی و برخی اوقات با روش‌های خشک (Dry Wall) (صنعتی) درجا تکمیل مي‌گردد.
اعتراف مي‌کنم در این تقسیم‌بندی جایی برای نیمه صنعتی که دوره‌اي در مسکن مهر با وام 22/5 میلیونی شناخته مي‌شد نیافتم.
مزیت‌های اجرایی - اقتصادی
هیچ سیستم پیش‌ساخته دارای برتری مطلق نمي‌باشد و لازم است متناسب با نیاز زمانی، موقعیت جغرافیایی، اقلیم منطقه و بودجه مورد نظر، مناسب‌ترین گزینه برای پروژه مورد نظر انتخاب گردد از نقطه نظر اقتصادی و با عنایت به افزایش هزینه‌هاي مرتبط با اجرا از جمله هزینه نیروی انسانی و با عنایت بر ضرورت کاهش زمان اجرا و کاهش هزینه‌هاي دورریز (پرت) مصالح، بهره مندی از صنعت پیش ساخته فراخورد نیاز توصیه مي‌گردد. تفاوت عمده و شاید دلیل اصلی کمتر بهره بردن ساخت‌وسازهای شهری از صنعت پیش‌ساختگی در مقایسه با انبوه‌سازی‌ها، عدم آشنایی اقشار درگیر در ساخت‌وساز شهری مي‌باشد که از قشر غیر متخصص معمولا تشکیل شده است. این قشر در تلاش هستند نقصان دانش خود را در به‌کارگیری مصالح نوین و پیش ساخته با حذف صورت مساله جبران كنند و بیشتر با اتکا به تجربه کاری نیروهای سنتی معمار و بنای ساختمانی پروژه‌هاي خود را پیش ببرند، غافل از اینکه مشکلات عدیده‌اي چون، کندی ساخت‌وساز، افزایش هزینه تمام‌شده ساخت، افزایش پرت و عدم کیفیت مناسب به‌ویژه به هنگام بروز حوادث طبیعی چون زلزله ماحصل چشم‌پوشی از به‌کارگیری مصالح و راهکاری بستر ساخته نوین ساختمانی مي‌باشد. با یک مثال ساده به یادداشت خود خاتمه مي‌دهم.
در طول 15 سال تجربه کاری خود و دوستان هم صنف خود بارها و بارها با این مقایسه روبه‌رو شده‌ایم که یک ویلای دوبلکس 200 متری مي‌خواهیم بسازیم، چقدر تمام مي‌شود: ما نیز طبق اصول حرفه‌اي و مهندسی ابتدا ساختمان را به‌طور دقیق طراحی، متره و برآورد، قیمت‌هاي روز بازار را برای مصالح از بازار اخذ و طی آنالیز دقیق و ضرایب بالاسری و سود و حمل و نقل و زمان ساخت قیمت تمام شده را در حداقل 60 آیتم تحویل مشتری نموده‌ایم، مشتری با نگاه بر عدد نهایی به این پاسخ بسنده نموده که معمار (.........)، در منطقه با 1/2 این مبلغ همین ویلا را در همین مدت زمان 8 ماه که شما مي‌گویید مي‌سازد و در 90 درصد مواقع توضیحات ما دال بر دفاع از آنالیز قیمت مثمر ثمر واقع نمي‌گردد، شخص مورد نظر را 2 سال بعد مي‌بينيم در حالی‌که به حالت استیصال رسیده و از اینکه تا به امروز 3 برابر رقم پیشنهادی معمار هزینه کرده، اعصاب ندارد و هنوز ویلا یا ساختمان مورد نظر تمام نشده، مورد شماتت خانواده مي‌باشد نتوانسته به موقع از ویلا یا ساختمان خود بهره‌برداری كند. و این جمله معروف که: معمار که تیشه‌اش یکجا گیر کرد دیگر به این راحتی خارج نمي‌شود.
نه فقط بخش خصوصی که هنوز سازمان‌ها و نهادهای بزگ دولتی همچنان با تفکر سنتی و به جهت غلبه بر کم دانشی خود در را به روی توسعه به‌کارگیری سیستم‌هاي صنعتی بسته‌اند، ساخت و سازهای بعد از زلزله‌هاي یک سال اخیر شاهدی است بر این ادعا.
