معماری پایدار (1)

این مقاله در 2 شماره مکمل ارائه می گردد که هدف آن آشنایی با طراحی ساختمان با رویکرد معماری سبز (پایدار) است که به اجمال یعنی ساختمانی که انرژی مصرفی خود را خود تأمین می کند و استفاده از منابع جدید در هنگام بهره برداری به شدت کاهش می یابد.
این نوع ساختمان نه تنها به محیط زیست صدمه نمی زند (ساخته شده از مصالح قابل بازیافت)، خود به بقاء محیط زیست کمک می کند؛ باغ بام به جای پشت بام.
نگاهی به اصول معماری سبز
-    اصل اول: حفاظت از انرژی - هر ساختمان باید به گونه ای طراحی و ساخته شود که نیاز آن به سوخت فسیلی به حداقل ممکن برسد.
-    اصل دوم: کار با اقلیم – ساختمان ها باید به گونه ای طراحی شوند که قادر به استفاده از اقلیم و منابع انرژی محلی باشند.
 
- اصل سوم: کاهش استفاده از منابع جدید -  هر ساختمان باید به گونه ای طراحی شود که استفاده از منابع جدید را به حداقل برساند و در پایان عمرمفید خود منبعی برای ایجاد سازه های دیگر بوجود بیاورد.
- اصل چهارم: احترام به کاربران - معماری سبز به تمامی افرادی که از ساختمان استفاده می  کنند احترام می گذارد.
-    اصل پنجم: احترام به سایت - هر ساختمان باید زمین را به گونه ای آرام وسبک لمس کند.
-    اصل ششم: کل گرایی - تمامی اصول سبز، نیازمند مشارکت در روندی کل گرا برای ساخت محیط مصنوع هستند.
 

نمونه ها
برج خانه آفتاب ـ دبی
در این برج 4 هزار تابلوی انرژی خورشیدی در بخش جنوبی و سه توربین بادی 225 کیلوواتی در شمال آن تعبیه شده است؛ برق این برج از این دو ناحیه تأمین می‌شود.
 

مرکز تجارت جهانی بحرین
سه ملخ 30 متری که بین این دو برج قرار دارد در سال 1100 مگاوات برق برای این ساختمان‌های  42 طبقه تولید می‌کند. همچنین این ساختمانها طوری طراحی شده که مسیر عبور هوا در میان طبقات ‌آن بدون هیچ مشکلی وجود داشته باشد.
    

برج هرست ـ نیویورک
این برج اولین برج شهر نیویورک است که گواهی انرژی سبز را از سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا دریافت کرده است. 80درصد از فلزی که در ساختمان این برج به کار رفته است بازیافتی است. کاشی سقف و کف این برج هم از مواد بازیافتی است. این برج به شکل الماس است، اما ظاهر زیبا و خیره کننده آن فقط به خاطر زیبایی نیست، بلکه به این خاطر طراحی شده که نور بیشتری به داخل ساختمان راه بدهد.
 


برج انرژی دبی
یک توربین بادی 70 متری بر فراز این برج 68 طبقه، تولید انرژی آن را به عهده دارد. توربین بادی تنها امتیاز این برج نیست، بلکه تابلوهای جذب نور خورشید هم بخش دیگری از سیستم تولید انرژی آن را به عهده دارند.
 

برج کرانه آمریکا- نیویورک
طراحان این برج بدنه آن را از پلاتین ساخته‌اند. این برج از آب باران و پنجره‌های قدی سقف تا کف خود برای سرمایش و نور استفاده می‌کند. همچنین قرار است از تابش آفتاب بر بدنه این ساختمان انرژی گرفته شود .
 

برج مسکونی تیستلتون لندن
4 توربینی که در یک سوی این برج مسکونی طراحی شده توانایی تولید 40 هزار کیلووات ساعت‌ برق را در سال دارد. این میزان 15درصد بیشتر از میزان برق مصرفی این برج است.
   

برج پارک شیکاگو
این برج اولین آسمان خراش مسکونی در شهر شیکاگو با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی است. ساکنان این برج اگر چه برای خرید هر واحد از آن باید پول زیادی بپردازند، اما در عوض قبض‌های آب و برق و انرژی آنها رقم پایینی دارد. در طبقه 25 این برج باغ زمستانی قرار دارد که بسیار دیدنی است.

  
 
بام باغ

  
تعريف بام باغ:
بام باغ که بام سبز، بام گياهي و بام زيستي نيز ناميده مي شود، يک سيستم سبک وزن مهندسي سازاست که رشد گياه  را  در بام ميسر ساخته ودرعين حال از بام  محفاظت مي کند.
بام سبز داراي فوايد اختصاصي بسيار است :
-    حفاظت از پوسته بام
-     عايق  صوتي 
-     فضاهاي مطبوع  و تفريحي
-     توليد غذا
   
                                                                        بام سبز در مرکز فرهنکی ، کانادا
 
                                                          مرکز مراقبت طولانی مدت خواهرذران مرسی ، اجرا: زرو فلور
 فوايد عمومي :
- کاهش اثرات جزاير گرمايي شهرها
 -حفاظت از فاضلاب
 -اصلاح کیفیت آب
 -ذخیره انرژی
 
                                                                تأثير بام سبز بر کاهش دمای جزاير گرمايی

انواع بام سبز
بام هاي با پوشش گياهي که اکنون دراروپا بطورگسترده براي ذخيره انرژي وکاهش اثر جزاير گرمايي نواحي شهري و بهبود محيط شهري بکار مي رود، به طور کلي به سه نوع تقسيم مي شود:

                                                             شکل شماره 25 – ( 1 – بام سبز گسترده )
 

                                                              شکل شماره 26 – ( 2 – بام سبز متمرکز )
 

                                                           شکل شماره 27 – ( 3 – بام سبز هيبريد ( ترکيبی )
 

   بام سبز درکتابخانه عمومي ونگوور کانادا      بام سبزدر ساختمان شهرداري شيکاگو

طراحی بام سبز:
شيب : شيب  30- 1 درجه براي جلو گيري از فرسايش و رانش خاک مناسب است و موجب  تثبيت خاک خواهد شد. 
جهت : جبهه شمالي و جنوبي بام  شرايط  نور  و گرمايي متفاوتي  دارند . 
باد : بام سبز نسبت به بام هاي ساخته شده با مواد ديگر درمعرض خطر کمتري نسبت به توفان است.
وزن : قبل از نصب  بام سبز  بايد در مورد ميزان بار اضافي که سازه  مي تواند تحمل کند  اطلاع يابيد .
مصالح :
1 - مواد ضد آب : اگر آب روي سقف بام بماند به ساختمان صدمه نمي زند .
2 - تثبيت کننده هاي ريشه
3 - مواد زهکشي : دليل اصلي استفاده از لايه زهکشي در زير لاية خاک جلوگيري از فرسايش است، دليل دوم در رابطه با بام هاي هموار ، شکل دهي گودال است . 
4 - پشم سنگ : اين ماده از سنگ هاي معدني ساخته مي شود و اغلب جهت عايق بندي  بکار مي رود و يا واسطه رويشي جهت علف تازه است .
5 - مواد فوم : اين مواد مي تواند از بازيافت  صندلي  ماشين  و مشابه  آن ساخته شود.
6 - ورقه پلاستيکي با فنجان ( گودال ريز ) : انواع  و اقسام  ورقه هاي زهکشي  براي بام سبز  وجود دارد، بعضي ها براي بام سبز گسترده که فقط چند سانتيمتر ضخامت دارند و بعضي ها  براي بام سبز  متمرکز که داراي لايه ضخيم خاک مي باشند.  
7 - لايه جلوگيري از فرسايش و لايه صافي : بالاي لايه زهکشي يک لايه فيلتر  به شکل روکش الياف به منظور تثبيت عملکرد زهکشي نصب ميشود .
8 - مواد مقاوم در برابر آتش : از هر خاکي نمي توان به عنوان پوشش بام استفاده کرد .
9 - گونه هاي گياهي  و تثبيت : لازم است که گياهان مناسب هراقليمي انتخاب شود ، خواه شرايط آن بصورت دوره اي خيلي خشک ، خيلي گرم، خيلي سرد يا خيلي متغير باشد .
 
                                                                     اجرای سريع بام سبز در سه ساعت

جزئيات بام سبز:
بام سبز جهت استفاده دردرازمدت پيش بيني مي شود، در واقع بام سبزداراي دو برابر طول عمر در مقايسه با بامهاي متعارف و مرسوم است. در اين تصاوير جزئيات بام سبز از پايين به بالا به ترتيب عبارت است از:
1– ديواره رطوبتي ( محافظ رطوبتي )
2 – عايق بندي
3 – پوسته بام
 4 – محافظ زهکشي
 5 – محيط کشت رويشي
 6 – لايه کاشت 

                                                                          شکل شماره 28 – جزئیات بام سبز
 
                                                                         شکل شماره 29 – جزئیات بام سبز
  
نقش بام سبزدر پايداری معماری و شهرسازی:
بام سبز با اصلاح کردن اثر جزاير گرمايي و با صرف هزينه کم به سالم سازي  هوا و کاهش فاضلاب مي پردازد واز نظر سالم سازي محيط و تامين سلامتي انسان بسيار مفيد است. امروزه انجمن هاي هوادار ساختمان هاي پايدار در رويارويي با رويکرد جديدي به نام کاربرد بام سبز هستند.
در زمينه انرژي واقتصاد اثرات مثبت زير را داريم :
 1– اثرات سرمايشي : بام سبز از چندين روش جهت ذخيره انرژي ساختمان کمک مي کند؛ اساساً نياز به سرما در تابستان را کاهش مي دهد.
 2- عايق کاري و کاهش سرماي باد زمستاني : در زمستان لايه خاک يک لایه عايق اضافي محسوب مي شود.
 3- افزايش عمر متوسط بام : راه ديگري  که بام سبز موجب ذخيره انرژي و اقتصادی مي گردد اين است که  بام سبز از پوسته بام حفاظت مي کند .   
 
4- سيلاب : يکي از مهمترين اثرات بام سبز توانايي حفظ و نگهداري آب باران در هنگام  طغيان ها است، ناوداني ها و مجاري فاضلاب در شهر ها بايد آنقدر بزرگ باشند که حريف مقادير زياد آبي که فرو مي ريزد باشند .
5- قاب هاي خورشيدي : در پروژه هاي ساختماني همساز با محيط بين انتخاب بام به عنوان سطحي براي قاب هاي خورشيدي و توليد انرژي و يا نصب  بام سبز ، سطحي با اثرات مثبت محيطي و تنوع زيستي تصميم گيري می شود. در واقع به نظر ميرسد  که اثر مثبت  قاب هاي خورشيدي  و تنوع زيستي را در يک بام  تواماً مي توان داشت .

 
بام سبز و قاب های خورشيدی
6- ساختار : دامنه تکنيکهاي توسعه يافته اي براي بام هاي سبز مدرن وجود دارد ، که شامل مواد زهکشی –  لايه زيري ( خاک به معني و سيع آن ) - انتخاب انواع گونه هاي گياهي و متد هاي احداث مي باشد .
 7– اهداف و انگيزه ها : اگر به سودمندي هاي مختلف بام سبز نگاهي کنيد دامنه وسيعي از فوايدي که پشت آن است را خواهيد ديد . اغلب آنها مي توانند در يک بام به تنهايي ترکيب شوند . اگرچه انتخاب مواد معين عملکرد معيني را فراهم مي سازد :
        -  زيبایي شناسي                       - رفاه                             - سيلاب
 8– اکولوژي – تنوع زيستي و محيط : ازآنجا که بام سبز توان بالقوه اي درتأمين مسکن جانداران دارد در زمينه شهرهاي باير با همکاري مجتمع هاي صنعتي بزرگ ، اثرات جمعيت مصرف کننده با نصب بام زيستي (بويژه طراحي شده در زمينه تنوع زيستي و محيطي سبک ) کاهش مي يابد .
 
در نتیجه؛ باپيشرفت روزافزون شهرنشيني وافزايش بي رويه جمعيت و به تبعيت از آن تعدد وسايل نقليه و کاربرد بيش از حد انرژي هاي فسيلي، گسترش ساخت و سازهاي انجام شده جهت اسکان وتأمين نياز شهروندان، باالگوهاي بعضاً کليشه اي وغير استاندارد، شاهد ناپايداري و معضلات زيست محيطي در بسياري از کلان شهرها در کشورهاي توسعه يافته مي باشيم. در اين ميان به نظر مي رسد که در جهت ارتقاي کيفيت زيست محيطي و پايداري هرچه بيشتر معماري و شهرسازي معاصر، مي توان از بامهاي سبز استفاده نمود. بام سبز با فوائدي چون :
1 – بهبود کيفيت هوا - تا 85% ذرات گرد و غبار مي تواند تصفيه شود .
2 – کاهش درجه حرارت و رطوبت بيشتر از طريق تبخير طبيعي
3 – جمع آوري 30 تا 100 درصد بارش سالانه از طريق زهکشي
4 – کاهش نياز به شيوه هاي مديريتي فاضلاب
5 – کاهش هزينه هاي گرمايشي و سرمايشي
6 – افزايش طول عمر بام هاي سنتي که با چمن پوشيده شده اند .
7 – جانشيني فضاي باز در جايي که اکنون سازه قرار مي گيرد .
مي تواند به صورت يک دستورالعمل اجرايي در ساختمان سازي آمده ودر جهت استفاده از انرژي هاي پاک و توجه به محيط زيست و ساکنان آن در گستره زماني نامحدود به پايداري هر چه بيشتر معماري و شهرسازي بينجامد .
   

به معرفی مواد قابل بازیافت در ساخت ساختمان و ... ادامه مطلب
  در " معماری پایدار (2) " خواهیم پرداخت ...

   خانم مهندس صدیقیان راد