نوسازی بافت های فرسوده از قدیم الایام
نوسازي بافت‌فرسوده از دهه 30 در تهران رايج بود
سال ۱۳۳۵ پس از سرشماري نفوس و مسکن، جمعيت تهران يک ميليون و ۵۱۲ هزار و ۸۲ نفر اعلام شد. مساحت شهر نیز به ۵۰ کيلومتر مربع رسیده بود.
 |
در اين زمان، شهر از شمال به شکل پراکنده تا اميرآباد، عباس آباد و جلاليه؛ از جنوب تا کشتارگاه؛ از شرق تا دولاب و دوشان تپه (انتهاي خيابان پيروزي) و از غرب تا طرشت، ري و بريانک پيش رفته بود.
این پیشرفت محدوده شهری در سال‌های بعد نیز ادامه یافت. از سویی با مهاجرت گسترده به شهر تهران در دهه 40 و 50، حاشیه‌نشینی در این شهر وسعت یافت. از دیگر سو گذر ایام بر پیکره محله‌های قدیمی شهر تهران نوسازی برخی محله‌ها را ایجاب می‌کرد. دولت در ابتدا برای مبازره با این حاشیه‌نشینی، اقداماتی را در دستور کار قرار داد. یکی از مهم‌ترین آنها خرید اراضی گودهای جنوب شهر بود.
نفیسی، شهردار وقت تهران، نیز پیرو این دستورالعمل در مصاحبه با خبرنگاران اعلام کرد که در اجرای تصویب نامه دولت در مورد خرید اراضی گودها، شهرداری کار خود را در سه مرحله برای خرید این اراضی آغاز خواهد کرد. در مرحله نخست گودهایی مورد توجه قرار گرفتند که در محدوده قید شده در تصویب‌نامه قرار داشتند. پس از آمارگیری ماموران شهرداری، معلوم شد که در جنوب تهران و در فاصله خیابان‌های شوش تا خیابان بهمنی 43 گود موجود است. از این گودها 26 گود غیر مسکوني و 17 گود مسکوني و سه هزار و 423 خانوار در گودهای مسکوني زندگی می‌کردند. همچنین تعداد جمعیت گودها 23 هزار و 532 نفر اعلام شد. در مرحله دوم، ماموران شهرداری از گودهایی که در شمال خیابان شوش قرار داشتند آمارگیری نمودند. مرحله نهایی، آغاز تخریب آلونک‌های حاشیه شهر و ایجاد واحدهای مسکونی جدید در این مناطق بود. بر اساس گزارش روزنامه اطلاعات که در همین زمان منتشر شد، در این مرحله طبق یک طرح منظم و با کمک سازمان خانه‌سازی در گوشه و کنار شهر تهران از جمله اراضی گودها، برای انتقال ساکنان این مناطق واحدهای جدیدی احداث شده بود که قیمت تمام شده آن در نهایت صرفه‌جویی و در حدود 5 هزار تومان اعلام شد. این پول ظرف مدت 15 سال، از ساکنان جدید به اقساط دریافت می‌گردید. برای انتقال همه ساکنان گودها و آلونک نشین‌ها احتیاج به 10 هزار خانه بود که سازمان خانه‌سازی تنها توانایی ساخت هزار خانه از آنها را داشت. بنابراین شهرداری از تمام اشخاص و موسسات خانه‌سازی که حاضر به ساختن خانه با چنین شرایطی بودند، درخواست همکاری کرد.
به این ترتیب نوسازی گودها آغاز شد و برای عمران و آبادانی مناطق مزبور و جنوب تهران اداره‌اي با همین نام در محوطه گودها تشکیل شد و با تجهیزات کافی شروع به کار کرد تا بهترین برنامه‌ها را در جنوب شهر به اجرا درآورد؛ به همین منظور تخریب کوره‌ها نیز در دستور کار قرار گرفت و بر اساس اطلاعات موجود قرار شد در ابتدای امر 47 کوره آجرپزی در جنوب شهر تخریب شود. مرحله بعدی هم نابودی 80 کوره دیگر بود. برخی از این کوره‌ها در منطقه نازی‌آباد قرار داشتند و متعلق به بانک رهنی بودند. شهرداری اعلام کرد که پول اراضی گودها را با اقساط 10 ساله و قیمت اعیانی را با اقساط 3 ساله پرداخت خواهد کرد. نکته قابل تامل در این خصوص تاخیر دو ساله در تخریب 80 کوره مطرح شده است. با توجه به گزارش‌های موجود به‌رغم تصویب این مهم، اجرای آن آذرماه سال 1344 امکان‌پذیر شد. این براساس گزارشی است که روزنامه اطلاعات در تاریخ 26 آذرماه همان سال منتشر کرد و نوشت که «بامداد امروز، قدم بزرگی در راه سالم‌سازی هوای تهران در مناطق فرح آباد و هاشم‌آباد برداشته شد و ماموران شش کوره دودکن را در این ناحیه خراب کردند.»
همان‌گونه که در ابتداي گزارش بیان شد، از دیگر اقدامات دولت برای نوسازی، ایجاد تغيیراتی در محله‌های قدیمی شهر بود. از جمله محله عرب‌ها که یکی از چهار محله قدیمی تهران یعنی محله بازار، محله سنگلج و چاله‌میدان به حساب می‌آمد.
پیرامون این مساله، 148 خانه و مغازه در این محله و در مسیر خیابان شمال دادگستری در معرض خرابی قرار گرفتند. ادارات مسوول و شهرداری پس از برآورد، هزینه مستغلات مزبور را هشت میلیون تومان اعلام کردند و برای مشخص شدن این خانه‌ها بر روی پشت‌بام آنها پرچم قرمز نصب کردند. همچنین اعلام شد در برنامه مذکور، خیابان آذر و شمال دادگستری تا خیابان سیروس ادامه می‌یابد و در صورتی که شهرداری اعتبار داشته باشد خیابان سعدی نیز در محله عرب‌ها امتداد یافته و تا بوذرجمهری پیش خواهد رفت. همچنین قرار شد در محل تقاطع دو خیابان، یک میدان شصت متری احداث شود و به صورت مرکز داد و ستد دارو در ایران درآید و معبدی که درگذشته عبادتگاه هندوها بوده، در مسیر خرابی قرار گرفت. نکته جالب توجه این است که سابقه نوسازی این محله به پیش از این دهه بازمی‌گشت، همچنین انجام این طرح موجب رکود در بازار املاک این منطقه شد، به طوری که بر اساس گزارش روزنامه اطلاعات تا ماه‌ها هیچ‌گونه معامله ملکی در محله عرب‌ها انجام نمی‌گرفت.
